Panagsao iti Samtoy wenno Iloko ket mapukpukawen

La Union- Nagkikita daguiti opisyales manipod probinsya,” assessors” ken daguiti inhinyero nga idadaulwan ni Dr. Geoffrey S. Tilan, administrador iti La Union ken dadduma pay nga hepe iti up-upisina tapnu dinggen iti nasao nga resulta iti adal (research), panggep iti pangta nga mapukawen iti pagsasao nga Ilocano wenno Samtoy.

Bababen iti nasao nga presentasyon iti resulta ket naamwan nga adu pay lang iti daddakkel wennu nannanang ken tattatang nga agus-usar iti Ilocano ngem iti annakda- ket kaadwanen nga us-usarenda iti pagsasaon nga Ingles ken Filipino wennu Tagalog. Naamwan manipud iti nasao nga adal nga iti panagsaon iti Ilocano ket maamwan laengen kadaguiti nataengan wennu lallakay isunga makapaalarma iti nasao nga nai-report nga maibasar iti naiprisintar nga estadistika.

Sigun iti eksperto, saan nga napintas nga resulta iti maipakpakita iti nasao nga “trend” sipudta nu maamiris daytoy ket isunto iti paggapwan iti pannakapukaw iti “kultura” wenno adal iti Ilocano. Naisuhir met iti panggep nga mangipauli kuma iti ordinansa iti probinsya nga La Union, tapnu maangay iti panangpabiag iti pagsasao nga Ilocano (Revitalizing the Ilocano Heritage) ken pannaka-angay iti Makalawas nga panagtignay iti panagusar iti Ilocano (Ilocano week).

Sigon iti nakapatang iti La Union Times nga maysa nga mannurat, adu kano iti maitudtudo nga rason nu apay mapukpukawen iti pagsasao nga Ilocano. Maysa kadaguitoy iti impluwensya iti kangrunaan nga media (mainstream media), panagipagel iti kangrunaan nga pagadalan ken kina-awan iti aktibidades panggep iti Ilocano nga kas pagsasao ken pakakitaan iti kultura. Addaan pay adal panggep iti panagbaliw iti persepsyon iti agtutubo (youth) gapu ta ti dadduma ket “mabainen nga agsaon iti Ilocano” sadinno man nga paset iti ili ah kas pagadalan, paggatangan, ahensya gobyerno ken daddumapay. Dinakamat pay iti nasao nga mannurat nga kasapulan iti suporta ti kaadwan agraman gobyerno ken lideres ditoy probinsya tapnu masibugan iti panaglaylay iti pagsasao nga Ilocano, aglalo iti media, balay- pagadalan, internet , mannurat ken daddumapay. Innayon na pay nga “ironic” wenno sab-sabali daytoy nga pasamak ngamin makuna nga maibilang ti “Region I – Ilocos” iti La Union ngem manmanun iti makaammon nga agsao ken makaawat iti Ilocano.

Maipalagip nga haan laeng nga iti pagsasao nga Ilocano iti maipadpadamag nga mapukawen iti sumarsarunno nga henerasyon nu diket pati pagsasao nga “Pangasinense” wenno “Panggalatoc”. Babaen iti naireport manipud Balitang Amianan, “mabain kano iti kaadwan nga agtutubo” nga usaren iti nadakamat nga pagsasao isu nga iti gobernador iti nasao nga probinsya ket al-allukoyenna daguiti kaadwan nga biagenda met iti Pangasinense.

Sigun iti panagkalap iti adal ti La Union Times, iti pagsasao wenno “lenguahe” ket maysa nga aspeto iti panagbiag wenno dara iti kultura iti tattao ti maysa nga lugar nga haan lang nga madakamat iti literatura wennu mabasbasa nu diket maysa daytoy nga sarming nga pakaladawan iti naggapwan iti umili, panagprogreso para masakbayan ken panagkaykaysa.

Huling aksyon ng BPCI sa kaso ni Maria Venus Raj, isang hamon at hindi pagbawi sa naunang desisyon ng dethronement

Ano sa tingin ninyo ang maaring maging kahihinatnan ng isyu patungkol sa posibleng pagrereinstate kay Maria Venus Raj bilang opisyal na delegato ng RP sa Miss Universe?Ako’y may halong pananaw ukol sa balitang ito ng basahin ni Ricky Lo ang opisyal na liham mula sa BPCI. Maaring ang ilan sa ating mga sumubaybay sa isyung ito ay naka-focus lamang sa puntong karapat dapat naman talaga si Bb. Raj at ang BPCI ang nagkamali sa kanilang naging naunang aksyon nang i-dethrone ang naturang beauty queen. Hindi maikakaila na marami ng sumawsaw sa petisyon, marami ng nagalit at kumwestiyon sa paraan ng pagpili ng BPCI sa mga kandidata sa una pa lamang at samu’t sari na ang pinukol, kesyo may isyu sa kulay, racism, pagiging hindi makatarungan, etc. Marami naring mga nakisakay sapagkat kung nasaan ang “masa”, naroon din sila, “taking advantage of the situation for their own motives but neither reaching a hand to help clear the situation.”Sa ganang akin, ang liham ay nagpapahiwatig ng hindi pagbawi sa kanilang naunang aksyon kundi ito’y isang “paghamon upang hukayin ang ugat”. Sapagkat, ang BPCI ay wala sa posisyon para ibigay ang linaw sa totoong estado ng nationalidad (citizenship) ni Ms. Raj. Kung kaya’t nais ko lamang pong ilahad sa diskusyon ang punto: Maaaring si Ms. Raj ay nasa kategorya ng Person of Indian Origin/Non-resident Indian (na maaring sa puntong ito’y hahalukayin din ang estado ng pagkamamayanan ng kanyang ama). Eh ano naman kung nabibilang siya rito? Ang nalalaman lang kasi natin ay Indian National ang kanyang ama ayon sa mga naging pahayag sa kanyang kampo. Subalit, kailangan kasing magkaroon ng “linaw” kung ano rin ang totoong estado ng pagkamamamayan ng kanyang ama upang maging malinaw kung ano nga ba ang magiging basehan ng mga kinaukulan sa kaso ni Ms. Raj. Maaaring sa imbestigasyon ay maungkat din ang estado kung papaano nakauwi ang kanyang ina noong mga nahuling panahon nasa Qatar ito. Lahat ng mga signipikong detalye rito ay lubhang napakahalaga sa imbestigasyon para ang mga kinaukulan ay mailahad ang “tamang legal na pahayag sa naturang isyu ng pagkamamayan ni Ms. Raj” at anu ano ang kanyang mga karapatan at pribilehiyong nakalahad ayon sa kanyang pagkamamayanan. Matatandaan natin na masalimuot ang sitwasyon ng mga batang ipinapanganak sa puntong maglalagay sa kanila sa pagiging “illegitimate”, at sa aking pananaw, napakasakit ang mga katotohanang ito (Ito ay realidad na nakaukol sa usaping batas). Kung matatandaan natin ang mga nabubuntis o nagkakaanak sa middle east na naipalabas sa balita o dokumentaryo, maiintindihan ninyo ang aking nais ipahayag.Ngunit, ang natitirang matibay na puntos kay Ms. Raj ay ang pagiging Pilipina ng kanyang ina (Subalit kung nakasal ang kanyang mga magulang ay maaring ito’y magdulot ng karagdagan pang aberya.). Samakatwid, maaring dito huhugutin ang lakas ng kanyang kaso lalung lalo na na si Ms. Raj ay lumaki at pinapatunayan ng marami ang kanyang paglaki sa Albay. Hindi kuwestyon ito. Subali’t maaring naging basehan ng kumplikasyon ng BPCI ang naunang parapo na aking binanggit kung kaya’t pinatitibay ang kanila noong naunang pahayag na, “misrepresentation” (base rin sa hindi magkakatugmang impormasyon sa birth records) na nagdulot sa desisyong dethronement. (Gusto kong linawin na ito’y sa aking analysis lamang at hindi ko inaari na ito ang opisyal na pahayag). Kung kaya’t nabanggit kong isa itong “hamon” sapagkat sa pamamagitan ng pagkuha ng pasaporte maaaring mabungkal ang mga isyung yaon at ang legal na pahayag mula sa mga autoridad ay ang siya lamang makakapag-alis ng ating mga pagdududa. Ang nakakabahala nga lamang, ay kung ang kalalabasan nito ay magpapalakas sa posisyon ng BPCI na tama ang kanilang naging naunang desisyon. At ang kanilang sulat, ay isa lamang mekanismo upang hamunin ang posisyon ni Ms. Raj sa kanyang hinaing. Mula sa nakikita ng marami, ang paglabas ng opisyal na pahayag ng BPCI ay pagpapakita na sila ang nagkamali. Pero kung susumain at iintindihin, ang sulat ay pagbibigay-daan sa direksyon kay Ms. Raj upang bungkalin ang mga katotohanan sa bahagi ng kanyang pagkatao. Hindi ito kwestyon kung siya ay karapat-dapat na delegado ng RP. At nawa, ang BPCI ay balasahin/baguhin ang kanilang mga pamantayan ng hindi nalalagay sa kahihiyan/alanganin ang ating mga dilag na ang nais lamang ay itayo ang karangalan ng ating bansa sa pamamagitan ng mga patimpalak ng kagandahan na sa huli’y buong bansa ang siyang makikinabang.

The Way of the White Couds

Buddha is reported to have said:

‘Just like a white cloud disappearing’.

A white cloud is a mystery—
the coming, the going, the very being of it.

A white cloud exists without any roots—
it is an unrooted phenomenon, grounded nowhere,
or grounded in the nowhere.
But it still exists.
A white cloud really has no way of his own.
It drifts. It has nowhere to reach, no destination,
no destiny to be fulfilled, no end.
You cannot frustrate a white cloud

because wherever it reaches is the goal.
Enlightened One's come and go,

just like white clouds in the blue sky,

without leaving a trace.

Peace
KP

Tuition Fee Increase

Patuloy ang pagpapahirap sa mga estudyante dahil sa mga nakaambang resulta ng pagtaas ng matrikula sa mga paaralan sa Pilipinas. Hindi lamang ang PUP ang may ganitong sitwasyon sa ating bansa. Habang patuloy ang komersyalisasyon ng Edukasyon sa Pilipinas at hindi pagtutok ng mga kinauukulan, lalung lalo na ang gobyerno sa kalidad ng Edukasyon; nananatiling biktima ang mga kabataang Pilipino, ang kanilang mga magulang o mga nagpapaaral sa panganib na maidudulot nito sa kanilang kinabukasan. Ang PUP, bagama't may mga organisasyong tumatayong mata at boses sa naturang mga hinaing ng mga estudyante ay maaring mauwi lamang sa wala ang kanilang mga pinaglalaban kung hindi mareresolba sa pamamagitan ng dialogo o matinong pag-uusap upang mailahad ang mga isyung kaakibat nito kasama na ang agarang resolusyon. Paano na lamang ang ibang mga paaralan na walang organisadong liderato ng mga estudyante? Mananatiling busal ang mga kanilang mga bibig sa mga ganitong usapin at patuloy ang mga ganitong klase ng paglabag ng mga namamahala ng kani kanilang mga paaralan. Hindi rin bago ang naturang usapin sa mga ilang paaralang may mga student council ngunit ang kanilang liderato ay PAPET ng kanilang school administration. Oo, inuuna ang pampisikal na hitsura ng paarala, maaring mabuti nga sa imahe nito at makaakit ng iba pang mga mageenrol subalit pinunan ba nila ang mga kakulangan sa mga pangangailangan sa pagtuturo at mga importanteng gamit para itaas ang kalidad ng edukasyon?

Hindi na dapat mauwi sa marahas na demonstrasyon ang mga estudyante ngunit nakakapanggalaiti ang kawalan ng tainga ng mga taong nasa CHED na ibalik ang naturang usaping sa mga school administration ng PUP na ayon sa mga militanteng estudyante ay hindi handa sa pakikinig at bagkus hindi tapat sa kanilang mga tinuran para resolbahin ang naturang usapin.

Nawa'y hindi ganito ang klase ng pamamalakad ng mga ibang school administrators. Dapat sila maging handa at tapat sa estudyante sapagkat ang huli ang mga nakikinabang sa mga teorya at mahahalagang balangkas ng aralin na kanilang itinuturo. Kung ganito man lang ang sistema, marahil tama nga si Osyo na lahat ng mga tagapagturo sa paaralan ay sinungaling simula't sapol pa.

Tay ima ti Manngagas

Adumet gayam ti langat kinaduktor,

Adda naisem ken saan,

Adda madi mo maispelling ken maawatan,

Sipud tay suratna ken templa,

Masapul nga agdingeg aprentis ken nars dita.

Ngem adda met tay naasi kas alumpipinig,

Adda met tay naunget nga kasla makaablat,

Uray marurodka, makailunod makaibabawi’t gura,

Iyunam latta tay kumbaba ken kapya.

Nu nabasam tay naglabas,

Adda met henyo nga kas ni Rizal,

Tay maysa pay ket ni Hen. Juan Luna,

Ken sumagmamano nga dadduma nga kas ni Pio Valenzuela.

Ngem tatta ket aduti duktor nga di-metro,

Kasla presyo’t krudo, de-kumisyon ken delikado,

Ta unayen pati dadduma diya’y ospital ket adda gudwada,

Kasanun tun laengen igatangen ti agas,

Kapas ken alkuol, suwero ken kanen pasyenteda?

Nu apay met adda subra nga naannad,

Adda met awan annad ken kunsidera,

Ngem awan makaypulong nudiket aguray lattan

Asi ni Apo ket sapaykuma’t makarwaren piman,

Naka-pirma pay utang ospital, salda’t nuwang ken daga.

Tay kayatmo nga duktor,

Madi mabaydan marunggay ti serbisyona,

Isunga tay dinuduktor ti nangkita ken Inang

Awan kanut nagbati nga limpiyo, nag-abroadda.

Ngem ti ut-ot ti ayannudtan ket haan nga maiyuray

Limpiyona, haan aya?

Ikidem lattan nu tay duktor nga ammuna’t umapros

Wennu tay maysa nga awan kararwana

Ken tay pay na-gita’t ngiwatna.

Sipud idi, nangatut saad ken kita ni Ama

Ta intuding kanot Apo ti kinaduktor nabasada ngata diya’y bibliya?

Tapnu pagtalkan salun-at, mangpababat kinabara

Nu panunotem nalaing kaslansa haan nga usto tay lolo Hipocrates

Gapu’t nagluwa ken immanug-ogmet ni mang Apol

Idi nagbugsot ni tata, awan naaramidan laingna.